Tavan fiyat başladı lakin Rusya’ya tesiri sonlu kalacak

Avrupa Birliği’nin (AB) bugün (5 Aralık) yürürlüğe girecek ambargosu ve varil başına 60 dolar tavan fiyat uygulamasına karşın, Rusya’nın ana ihracat kalemi olan petrolden kar sağlamaya devam etmesi bekleniyor. Uzmanlar 60 doların aslında Rusya’nın sattığı fiyat marjına yakın olduğunu fakat petrol fiyatlarının apansız yükselmesi ve üst hududun zorlaması halinde Rusya’nın karını önleyeceği değerlendirmesinde bulundu.

AB ülkeleri, uzun müddettir devam eden müzakerelerin akabinde, Rusya’dan deniz yoluyla taşınan petrole varil başına 60 dolar tavan fiyat uygulanmasında muahedeye vardı. Başta Polonya ve birtakım Baltık ülkeleri, kelam konusu fiyat düzeyinin Rusya’nın petrolden elde ettiği karı etkilemeyeceği gerekçesiyle varil başına 30 dolar düzeyinin uygulanmasını istiyordu.

Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY) ve Malta üzere Rus petrolünün deniz yoluyla taşınmasında değerli rol oynayan ülkeler ise varil başına 70 dolar üzere daha yüksek bir düzeyin belirlenmesi konusunda ısrar ediyordu.

Belirsizlikler yaşanabilir

Rusya Başbakan Yardımcısı, yürürlüğe giren yeni ambargolar nedeniyle Ocak 2023’te birtakım belirsizliklerin yaşanabileceğini lakin Rus petrolüne yönelik global talebin devam edeceğini duyurdu. IEA ise 2023’ün birinci çeyreğinde Rus petrol üretiminin günlük 2 milyon varil düzeyinde gerilemesini bekliyor. Son periyotta, karantina uygulamalarını sıklaştıran ve bu nedenle petrol talebi azalan Çin piyasasına bağımlılık da Rusya’nın petrol ihracatına ait çeşitli riskler barındırıyor.

AB nezdinde yürütülen müzakereler sonucunda 60 dolar düzeyinde uzlaşmaya varılırken, tavan fiyat her 2 ayda bir tekrar pahalandırılacak ve Rus petrolünün piyasa fiyatlarından yüzde 5 daha az olmasını sağlayacak bir plan da uygulanabilecek. Avrupalı diplomatlar, kelam konusu düzeyin Rusya’yı kıymetli bir gelirden yoksun ederken, halihazırda yüksek fiyatların olduğu petrol piyasasında arz problemleri da yaşatmamasını umut ediyor. Tavan fiyat uygulamasının yanı sıra, AB, bugün prestijiyle deniz yoluyla Rus petrolü ithalatını da durduracak. Rusya’nın Ukrayna üzerinden Macaristan, Slovakya ve Çekya’ya petrol gönderdiği Drujba boru çizgisi üzerinden sevkiyat ise yaptırımlardan muaf tutulmuştu.

Satışı durduracak

Rusya, 24 Şubat’ta Ukrayna’da başlayan savaşın akabinde tavan fiyat uygulaması olmamasına karşın alıcı ülkelerin yaptırım tasaları nedeniyle petrolünü indirimle satmaya başlamıştı.

Rus Ural petrolünün varil fiyatı, kasımda bir evvelki aya kıyasla yüzde 5,9 düşerek 66,47 dolara gerilerken, Brent çeşidi ham petrole kıyasla da yüzde 27 daha ucuz fiyattan satıldı. Rus petrolünün halihazırda varil başına 60 dolarlık tavan fiyata yakın bir düzeyden satılmasının Rusya’nın petrol gelirlerinde kıymetli bir düşüşe neden olmayacağı öngörülüyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 1 Aralık’ta yaptığı açıklamada, Rusya’nın petrolüne uygulanacak tavan fiyatla ilgilenmediğini ve direkt alıcı ülkelerle mutabakatlar yaptıklarını söylemişti.

Öte yandan, global piyasalarda petrol fiyatlarının artması ve Rusya’nın petrolüne mevcut oranlardan daha yüksek bir indirim yapmak zorunda kalması halinde nasıl bir adım atacağı soru işaretlerine sebep oluyor. Başta Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin olmak üzere çok sayıda Rus yetkili, tavan fiyat uygulamasına katılacak ülkelere petrolün yanı sıra petrol eserlerinin de satışını tümüyle durduracaklarını açıklamıştı. Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, kelam konusu ülkelere “daha karlı olsa bile” artık petrol ve petrol eseri temin etmeyeceklerinin altını çizmişti.

Yaptırımlar Avrupa’ya daha çok ziyan verebilir

Energy Intelligence Group Petrol Piyasaları Ekonomisti Julien Mathonniere, yaptırımların Rus petrol kesimine ve iktisadına ‘zarar vereceği’ konusunda kuşkularının bulunduğunu söyledi. Mathonniere, “Paradoks şu ki, yaptırımlar Avrupa’ya Rusya’dan daha çok ziyan verebilir. Zira Avrupa’nın dizel bağımlılığı sorunu var. Bu dizel talebinin yüzde 25’ini ithal etmesi gerekiyor. Bunun yarısı da Rusya’dan geliyordu. Buna ek olarak, orta distilat açısından varlıklı Ural kaynaklı Rus ham petrolü, dizel üretmek için ülkü ve bunun yerine koyacağınız öteki bir ham petrol bu randımana ulaşamaz.” diye konuştu.

Rusya günde 7.7 milyon varil petrol ihraç etti

Petrol ihracatı, geçen yıl Rusya’nın toplam ihracat gelirlerinin yüzde 22’sini oluştururken, yaptırımlar nedeniyle Avrupa’ya ihracatı düşüşünü bilhassa Çin ve Hindistan’a ihracatını artırarak kısmen telafi etmeyi başardı. Geçen yıl, günde ortalama 8 milyon varil petrol ve petrol eseri ihraç eden Rusya, Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) datalarına nazaran ekimde günde 7,7 milyon varil petrol ihracatı gerçekleştirdi. Öte yandan, analistler Rusya’nın yahut Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı petrol üreticisi ülkelerden oluşan OPEC+’ın üretimini daha da kısması halinde global petrol fiyatlarının daha da artabileceği ikazında bulunuyor.